ΠΕΡΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΠΙΣΤΟΥΣ
2013-07-06 17:52
Σεβασμιώτατε, σεβαστοὶ πατέρες,
Συχνὰ ὁρισμένοι πιστοὶ μᾶς ἀναφέρουν προβληματικὲς καταστάσεις δικές τους ἢ ἄλλων, ἀλλὰ καὶ κληρικοὶ προβληματισμένοι ἄλλοτε, δὲν ξέρουμε πῶς ν’ἀντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις , ποὺ ἀναφύονται κυρίως κατὰ τὴ διάρκεια τῆς διακονίας μας στὸ μυστήριο τῆς μετανοίας. Ἕνα ἀπὸ τὰ ὀξύτερα προβλήματα ποὺ ἀνακύπτουν στὴν ποιμαντική μας πράξη εἶναι αὐτὸ τῆς διακρίσεως μεταξὺ νευροψυχικῶν διαταραχῶν , ὀργανικῶν ἢ λειτουργικῶν καὶ δαιμονικῆς κατοχῆς. Θὰ κάνουμε μερικὲς ἐπισημάνσεις ἐδῶ κι’ εὐχόμαστε νὰ ὁδηγηθοῦμε σὲ γόνιμη συζήτηση καὶ προβληματισμό.
Συναντᾶμε ἀρκετοὺς πιστοὺς, στὴν πλειοψηφία τους γυναῖκες, ποὺ ἔχουν ἐμμονὲς ὅτι τοὺς ἔχουν κάνει μάγια. Ἀλίμονο, μάλιστα, ἂν δὲν συμφωνήσουμε μαζί τους. Ἔρχονται σ’ἐμᾶς γιὰ νὰ λάβουν ἐπιβεβαίωση τοῦ λογισμοῦ τους. Στὶς περισσότερες τῶν περιπτώσεων αὐτῶν, πρόκειται γιὰ μία μετρίου βαθμοῦ καταθλιπτικὴ νεύρωση-σὲ ἐπιστημονικὴ γλῶσσα- πληγωμένος εγωισμὸς σὲ πνευματικὴ γλῶσσα, τὴν ὁποία ὁ διάβολος ἐκμεταλλεύεται ἔξωθεν καὶ ἐντείνει τοὺς λογισμούς τους. Ενας μάλιστα χαριτωμένος αγιορείτης μοναχός έλεγε κάποτε, ότι ο πληγωμένος εγωισμός θεραπεύεται με στήσιμο στα πέντε μέτρα και ντουφέκι! Ἐδῶ, βέβαια, χρειάζεται προσοχή ἀπὸ ἐμᾶς, μὴν τυχὸν καὶ ἀπὸ τὴν ἔνταση τῆς κατάστασης ἔχει βλαφτεῖ τὸ σῶμα τοῦ πιστοῦ καὶ χρειάζεται ἴσως μιὰ ἥπια φαρμακευτικὴ ὑποστήριξη, ἰδίως στὴν περίπτωση ἔλλειψης ὕπνου. Ὅμως χρειάζεται παράλληλα κι’ἐμεῖς νὰ προβληματιστοῦμε ἀπὸ τὸ ἐνδεχόμενο ἡ κατάσταση αὐτὴ νὰ καλύπτει σοβαρὲς ἀνεξομολόγητες πτώσεις.
Συχνὰ μιλᾶμε μὲ περιφρόνηση γιὰ τὸν Freud. Eἶναι γεγονὸς πὼς ἀποτελεῖ πνευματικὸ σφάλμα ἡ ἀναγωγὴ ὅλων τῶν ὄψεων τῆς ἀνθρώπινης συμπεριφορᾶς στὸ σὲξ καὶ τὸ θάνατο. Μιὰ προσεκτικότερη ὅμως ἀνάγνωση κάποιων κειμένων του διαφωτίζει κι’ἐμᾶς πάνω στὴν ποιότητα τῆς ποιμαντικῆς μας καὶ τῶν προσωπικῶν μας δυσκολιῶν καὶ ἐφάμαρτων ἀδυναμιῶν ποὺ πολλὲς φορὲς μᾶς ταλαιπωροῦν χρόνια ὁλόκληρα. Οἱ Πατέρες μας δὲν διέγραφαν δίκην ἀλαθήτων (γιατί νὰ κατηγοροῦμε τὸν Πάπα ἐπιτέλους) , ἀλλὰ προσελάμβαναν ὁτιδήποτε προσληπτὸ ἀπὸ ὁποιοδήποτε ἐπιστημονικὸ χῶρο καὶ τὸ προσέρραπταν στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Σὲ κάποιο κείμενό του λοιπὸν γίνεται λόγος γιὰ κάποια γυναίκα ποὺ εἶχε μανία καθαριότητας τόση , ὥστε νὰ πλένει τὰ χέρια της μὲ ἀπολυμαντικὸ συνεχῶς ὅ,τι κι’ἄν ἔπιανε. Τὸ σύμπτωμα αὐτὸ γίνεται δρόμος στὸ γιατρὸ, ἀλλὰ καὶ σ’ἐμᾶς τοὺς πνευματικοὺς πατέρες, ν’ἀνακαλύψουμε ὅτι στὸ βάθος τῆς ψυχῆς ὑπάρχει «τεθησαυρισμένος» ἕνας ὄγκος, ἕνα ἠθικὸ πρόβλημα. Ἀπὸ τὴν ταραχὴ στὴν ἐπιφάνεια συμπεραίνουμε, ὅτι κάτι κρύβεται στὸ ὑπόγειο. Ὁ ἅγιος Νεῖλος ὁ ἀσκητὴς μάλιστα διαπιστώνει καὶ μᾶς ἐπισημαίνει: «τὰ λεληθότως ὑποστρεφόμενα πλέον ἁδρύνεται», δηλαδὴ ὅ,τι ἐσὺ μετ’ἐπιμελείας ἀπωθεῖς στὸ βάθος, πρόσεξε γιατὶ μαίνεται ἐναντίον σου καὶ θὰ σὲ ἐκθέσει. Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἡ ἀνάλυση στὸ περιστατικὸ αὐτῆς τῆς γυναίκας ἔδειξε ὅτι μοίχευε κατ’ἐξακολούθηση. Ἀπωθοῦσε, λοιπόν, στὸ βάθος τὴν ἁμαρτία αὐτὴ δημιουργώντας ἠθικὸ ζήτημα. Ἀπέξω χτυποῦσε τὸ καμπανάκι: ἡ μανία για σωματική ἀπολύμανση προσπαθοῦσε νὰ τακτοποιήσει τὴν ἠθικὴ ἐκκρεμότητα.
Ἐννοεῖται, βέβαια, πὼς στὴν περίπτωση, τὴ σχετικῶς σπάνια περίπτωση δαιμονικῆς κατοχῆς λόγῳ μαγικῶν ἐπενεργειῶν θὰ διαβαστοῦν οἱ ἀπαραίτητοι ἐξορκισμοὶ πολλὲς φορὲς, θὰ γίνει καὶ ὅσο τὸ δυνατὸν καθαρὴ ἐξομολόγηση σὲ συνθῆκες ὕφεσης καὶ χαλάρωσης τῶν συμπτωμάτων καὶ θὰ δίνεται καὶ ἡ Θεία Κοινωνία. Σὲ κάθε περίπτωση βοηθοῦν καὶ οἱ εὐχὲς «εἰς πᾶσαν ἀσθένειαν» τῆς Ἐκκλησίας μας.
Μὲ ἔκπληξη εἶχα ἀκούσει κάποτε σεβαστὸ ἐν ἐνεργείᾳ μητροπολίτη τῆς καθ’ Ἑλλάδα Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ τὸ διασταύρωσα στὸ σύγραμμα «Δαιμονιζομένων Θεραπεῖαι » τοῦ π. Ἀντωνίου Στυλιανάκη, ὅτι ὑπάρχει περίπτωση ἀσθενοῦς, κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἀσθενὴς προσποιεῖται τέλεια, δαιμονικὴ κρίση, χωρὶς δηλ. νὰ ὑπάρχει ὑποστατικὴ ἐγκατοίκηση τοῦ δαίμονα μέσα στὴν καρδιά του. Ὁ ἐν λόγῳ ἀρχιερέας, ὅταν ἦταν ἱερέας, δεχόταν τὴν ἐπίσκεψη ὡς ἐξομολογουμένης καὶ πνευματικῶς ἀγωνιζομένης, μιᾶς κυρίας, γι’ ἀρκετοὺς μῆνες ἢ καὶ χρόνια. Κάθε φορὰ ποὺ τῆς διάβαζε ἐξορκισμοὺς, ἔδειχνε νὰ τινάζεται, φώναζε, χειρονομοῦσε κλπ. Ὅμως ἀπὸ ἕνα σημεῖο καὶ μετά, ὁ ἱερέας ἀπόρησε πῶς μετὰ ἀπὸ τόσους ἐξορκισμούς, συχνὴ Θεία Μετάληψη καὶ-ὑποτίθεται-- πνευματικὴ ζωή, τὰ συμπτώματα οὐδόλως ὑποχωροῦσαν. Σκέφτηκε, λοιπόν, νὰ ἐπικοινωνήσει μὲ τὸ γέροντα Ἐφραὶμ στὴν Ἀριζόνα. Εἶπε τὸ τί συνέβαινε μὲ τὴν περίπτωση τῆς κυρίας, γιὰ νὰ λάβει μιὰ παράξενη ἀπάντηση:-τὴν ἑπόμενη φορὰ ποὺ θὰ κάνει «κρίση», να προσέχεις ἂν φτιάχνει τὴ φούστα της γιὰ νὰ μὴ φαίνονται τὰ πόδια της! Παραξενεύτηκε ὁ ἱερέας. Τί νὰ κάνει ὅμως; Τὴν ἑπόμενη φορὰ λοιπὸν πρόσεξε καὶ μὲ ἔκπληξη διαπίστωσε ὅτι ἡ κυρία καὶ τὴν «κρίση» ἔκανε καὶ τὴ φούστα ἔφτιαχνε! Τηλέφωνο ἐκ νέου στὴν Ἀμερική. Ἀπάντηση:- ἄρρωστη εἶναι, πάτερ μου, νὰ τὴ στείλεις στὸ γιατρό ∙ ἂν ἦταν δαιμονισμένη δὲν θὰ εἶχε αἴσθηση ὅτι φαίνονται τὰ πόδια της γιὰ νὰ τὰ κρύβει!
Στὴ γλώσσα τῶν νευροεπιστημῶν κάθε προσποίηση ἀσθένειας ὀνομάζεται ὑστερία ἢ ἀκόμη σὲ πιὸ μοντέρνα γλῶσσα διαταραχὴ σωματικῆς μετατροπῆς. Δηλαδή; Θέλει νὰ ξεχωρίσει τὸ ἄτομο, νὰ γίνει κέντρο προσοχῆς καὶ αὐτή του ἡ τάση βγαίνει, «γράφεται» στὸ σῶμα του. Ὑπάρχει ὡς καὶ ὑστερικὴ κώφωση, ὑστερικὴ τύφλωση, ὑστερικὴ παράλυση. Δὲ βλέπω,δὲν ἀκούω, ἔχω παράλυτο χέρι, σοῦ λέει καὶ ἱατρικῶς καὶ τὸ μάτι καὶ τὸ αὐτὶ καὶ τὸ χέρι εἶναι ὑγιέστατα. Ἔχουμε, δηλαδή, νὰ κάνουμε μὲ μία φιλαυτία μεταμφιεσμένη σωματικά, χωρὶς φυσικὰ νὰ ὑπάρχει δαιμόνιο. Ὁ Jean Charcot ἦταν ἕνας μεγάλος γάλλος νευρολόγος ποὺ ἐρεύνησε πλῆθος ὑστερικῶν φαινομένων στὶς ἀρχὲς τοῦ περασμένου αἰώνα(1906). Σὲ πολλὲς ἀπὸ τὶς περιπτώσεις στὶς ὁποῖες οἱ κληρικοὶ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης «ἔβλεπαν» δράση μαγισσῶν καὶ διαβόλων, τὸ πρόβλημα ἦταν ἱατρικό. Ἀλλὰ καὶ γενικῶς μὲ μεγάλη εὐκολία ἐκείνη τὴν ἐποχὴ, ὁτιδήποτε παράξενο ἀποδιδόταν στὸ διάβολο, χωρὶς νὰ ὑστερεῖ ὡς πρὸς αὐτὸ οὔτε ἡ καθ’ἡμᾶς ἀνατολή. Νὰ προσέχουμε λοιπὸν κι’ἐμεῖς, πατέρες μου. Οὔτε ὅλα τοῦ δαίμονα, οὔτε ὅλα ἀρρώστιες.
Ὁ π. Ἰάκωβος Τσαλίκης ἔχοντας πλούσια τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, βλέποντας καὶ μόνο τοὺς ἀσθενεῖς ἔλεγε:- ἐσὺ θέλεις διάβασμα, ἐσὺ θὲς γιατρό!
Δέχτηκα κάποτε τὸ τηλεφώνημα ἀπὸ ἕνα πνευματικὸ τέκνο ἑνὸς γνωστοῦ πνευματικοῦ τῆς Βορείου Ἑλλάδος, νὰ πάω νὰ διαβάσω ἐξορκισμὸ σὲ μία γριούλα ἑνὸς χωριοῦ τῆς μητροπολιτικῆς μας περιφέρειας, ἐπειδὴ δαιμονίστηκε καὶ ὁ γέροντας βρισκόταν μακριά. Γιατί βρὲ παιδιά, τί κάνει ἡ γιαγιά; Παίρνει τὶς χαρτοπετσέτες καὶ τὶς φοράει γιὰ κάλτσες. Αὐτὸ εἶναι, ξέρετε, ἕνα ἀπὸ τὰ πρῶτα συμπτώματα τῆς γεροντικῆς ἄνοιας. Λέω, μήπως εἶναι ἄρρωστη καὶ θέλει κάποιο φάρμακο; Ἡ ἀπάντηση ἦρθε κατηγορηματική:-ὁ γέροντας εἶπε ὅτι ἔχει δαιμόνιο καὶ νὰ τῆς διαβάσετε ἐξορκισμὸ γιατὶ εἶναι μακριὰ καὶ δὲ μπορεῖ νὰ ἔρθει ! Δὲν κρατήθηκα:-Νὰ τοῦ πεῖτε τοῦ γέροντα ὅτι ἂν τὴ νύχτα βγεῖ ἔξω ἡ γιαγιὰ καὶ πάει καὶ πέσει σὲ κανένα γκρεμὸ ἢ πηδήξει ἀπ’ τὸ παράθυρο καὶ πέσει καὶ σκοτωθεῖ γιατὶ τὴν κυνηγᾶνε οἱ γερμανοί, σὲ ποιανοῦ τὸ πετραχήλι θὰ κρεμαστεῖ, στὸ δικό του ἢ στὸ δικό μου; Ἐπικοινώνησα μετὰ μὲ ἕνα γιατρό, πιστὸ ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος διέγνωσε ὄντως γεροντικὴ ἄνοια καὶ ἔδωσε τὰ ἀπαραίτητα φάρμακα γιὰ νὰ συντηρηθεῖ ἡ γριούλα μὲ ὅλα τὰ σοβαρά της προβλήματα, τὰ ὁποῖα, βεβαίως, ἐπιδεινώνονται.
Ἄν διαβάσουμε τὶς σπουδαῖες ἐπιστολὲς τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (35 ποιμαντικὲς ἐπιστολές, ἐκδ. ΥΠΑΚΟΗ), μᾶς κάνει ἐντύπωση σὲ μία ἀπὸ αὐτὲς ἡ περίπτωση μιᾶς μοναχῆς ἡ ὁποία πίστευε ὅτι ἔχει δαιμόνιο. Τῆς γράφει, λοιπὸν, ὁ ἅγιος μὲ ἀπαράμιλλη ἱκανότητα διακρίσεως, ποὺ φανερώνει καὶ τὶς γνωστὲς ἰατρικές του γνώσεις: μὴν πιστεύεις ἀδελφὴ, ὅτι ἔχεις δαιμόνιο. Ἡ κατάστασή σου ὀνομάζεται ὑστερία∙ πάσχει τὸ σῶμα σου, ὄχι ἡ ψυχή σου. Ἐπειδὴ πάσχει τὸ σῶμα σου, ἡ ψυχή σου πάσχει κατ’ἀντανάκλασιν, κατὰ συμπάθειαν τοῦ σώματος. Θὰ πάρεις μερικὰ φάρμακα, θὰ ἐλαττώσεις τὸν κόπο τῆς ἀγρυπνίας, τῆς νηστείας καὶ τῆς προσευχῆς καὶ σὺν τῷ χρόνῳ θὰ βρεῖς τὴν ὑγεία σου.
Πῶς ἐδῶ ὁ ἅγιος κάνει διάγνωση ὑστερίας, ἐνῶ ἀλλοῦ ἄλλοτε ὁ ἴδιος διέγνωσε δαιμόνιο πύθωνος σὲ κάποιον καὶ τὸν ἐθεράπευσε, ἐνῶ σὲ ἄλλη περίπτωση πάλευε ὁλόκληρη νύχτα μὲ δαίμονα ὁ ὁποῖος τοῦ ἔκανε ἐπίθεση μὲ μορφὴ πτηνοῦ; Ἐδῶ φανερώνεται ἡ ἀπαράμιλλη ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι διάκριση αὐτῶν τῶν διαφορετικῶν καταστάσεων, πρᾶγμα ποὺ ἐγείρει τὸ θαυμασμὸ πρὸς τὸν ἅγιο καὶ ἑνὸς ὁσίου γέροντος, τοῦ Ἰωσὴφ τοῦ σπηλαιώτη καὶ ἡσυχαστῆ. Συμβουλεύει ἕνα τέκνο του ποὺ ἔχει τέτοιου εἴδους προβλήματα ν’ ἀκολουθεῖ προσεκτικὰ τὴ θεραπεία του, νὰ προσέχει τὴ δίαιτά του καὶ σὺν τῷ χρόνῳ θὰ συνέλθει. Δὲν μ’ ἀκούει, λέει, συγκεκριμένα ὁ Θεὸς νὰ σὲ θεραπεύσει ,γιατὶ θέλει νὰ μάθω τοὺς γιατροὺς καὶ τὰ φάρμακα, ἐγὼ ποὺ ὅταν ἤμουν νέος, μόνο μὲ τὴν προσευχὴ ἤθελα νὰ θεραπεύσω∙ καὶ βλέπω τώρα στὶς ἐπιστολὲς τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, πόσο πρόσεχε στοὺς γιατροὺς καὶ τὰ φάρμακα ἕνας τόσον μεγάλος ἅγιος. Πράγματι ὁ γέρων Ἰωσὴφ στὴ νεότητά του μὲ πολλὴ δυνατὴ προσευχὴ θεράπευε ὡς καὶ τρελλούς, τοὺς ὁποίους ὀνόμαζε καὶ δαιμονισμένους. Οἱ τρελλοὶ ὅταν ξέφευγαν ἀπὸ τὴν ὑπακοὴ ξαναγυρίζοντας στὸν κόσμο, ἀρρώσταιναν ξανὰ, βαρύτερα μάλιστα καὶ τοὺς ἔκλειναν στὸ θεραπευτήριο, ὅπως ἀναφέρει σὲ μία ἐπιστολή του. Πρὸς τὴ δύση τῆς ἡλικίας του ὁ ὅσιος γέροντας μὲ τὴ φλογερὴ προσευχὴ γίνεται μετριοπαθέστερος, βαδίζοντας στὰ ἴχνη τοῦ ἁγίου Νεκταρίου.
Ὁ π. Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος λέει ὅτι μία σίγουρη μέθοδος γιὰ νὰ διακρίνουμε τὸ δαιμονισμένο ἀπὸ τὸν ψυχοπαθῆ εἶναι νὰ τοῦ διαβάσουμε ἐξορκισμό. Ὁ δαιμονισμένος ἀντιδρᾶ, ὁ ψυχοπαθὴς ὄχι. Ἀκόμη κι’ἄν γιὰ ν’ἀποφύγουμε λόγους αὐθυποβολῆς, πλησιάσουμε τὸ δαιμονισμένο μ’ἕνα σταυρό, ἕνα λείψανο ἀπὸ πίσω, ἀπὸ τὴν πλάτη, αὐτὸς τινάζεται γιατὶ τὸ δαιμόνιο ἔχει παντοῦ μάτια. Ὅ ἴδιος λέει ὅτι καὶ οἱ χριστιανοὶ κάποιες φορὲς ἀρρωσταίνουν ψυχιατρικῶς καὶ πρέπει νὰ παίρνουν φάρμακα. Ἀναφέρει ἐπίσης τὶς μελίρρυτες ἐπιστολὲς τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου πρὸς τὴν Ὀλυμπιάδα, τὴ διάκονο καὶ μαθήτριά του, ἡ ὁποία ἀπὸ ὑπερβολὴ τῶν πειρασμῶν, κυρίως λόγῳ τῆς ἐξορίας τοῦ δασκάλου της, εἶχε ἀρρωστήσει καὶ μὲ τὴν ψυχιατρικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου.
Πολλὲς φορὲς συγχέουμε τὴν ἐπιληψία, τὴν ὁποία ὁ Ἰπποκράτης ὀνόμαζε ἱερὴ νόσο, μὲ τὸ δαιμονισμὸ, λόγῳ τῆς ὁμοιότητας τῶν ἐξωτερικῶν συμπτωμάτων. Τονικοκλονικοὺς σπασμοὺς, ὅπως λέμε, κάνει καὶ ὁ ἐπιληπτικὸς, κάνει καὶ ὁ δαιμονισμένος. Μὲ μία διαφορά: ὁ δαιμονισμένος ἐμφανίζει τὰ συμπτώματά του, εἴτε σὲ ἱεροὺς χώρους, εἴτε σὲ ἱερὲς στιγμές, εἴτε σὲ σχέση μὲ ἱερὰ ἀντικείμενα, ἐνῶ ὁ ἐπιληπτικὸς ὁπουδήποτε. Καὶ ἀκόμη: σ’ἕνα ἡλεκτροεγκεφαλογράφημα ὁ ἐγκέφαλος τοῦ δαιμονισμένου δείχνει (καὶ εἶναι) ὑγιέστατος, ἐνῶ ὁ ἐγκέφαλος τοῦ ἐπιληπτικοῦ δείχνει τὶς γνωστὲς ἐπιληπτοειδεῖς ἢ ἐπιληπτογόνες ἐστίες, ὁρατὲς διὰ γυμνοῦ ὀφθαλμοῦ ἀκόμη καὶ ἀπὸ ἀδαεῖς. Παρόμοια, λοιπὸν, ἡ συμπτωματολογία, ἀλλὰ διαφορετικὸ τὸ αἴτιο.
Ὑπάρχουν διαταραχὲς ποὺ σὺν τῷ χρόνῳ καὶ μὲ συνεργασία πνευματικοῦ καὶ γιατροῦ θεραπεύονται∙ ὑπάρχουν ἄλλες, οἱ λεγόμενες μανιοκαταθλιπτικὲς καὶ σχιζοφρενικὲς ψυχώσεις, ὅπου δὲν ὑπάρχει ὁριστικὴ θεραπεία( ἐκτὸς ἀπὸ τὴν περίπτωση θαύματος), καὶ χρειάζεται φαρμακοθεραπεία ἐφ’ὅρου ζωῆς. Εἶναι μεγάλο σφάλμα καὶ δυστυχῶς συμβαίνει, κληρικοὶ ποὺ θεωροῦμε τὸν ἑαυτό μας ἱκανὸ νὰ ἐκφέρει κρίσεις ἐπὶ παντὸς ἐπιστητοῦ, νὰ συνιστοῦμε τὴ διακοπὴ χορήγησης φαρμάκων,τὰ ὁποῖα ναὶ μὲν δὲ θεραπεύουν αὐτὲς τὶς περιπτώσεις, ὅμως διατηροῦν μία σχετικὴ σωματικὴ ἡρεμία.
Ἂς πάρουμε γιὰ παράδειγμα τὴ μανιοκατάθλιψη. Αὐτὸς ποὺ πάσχει ἀπὸ μανιοκατάθλιψη, περνάει κατὰ περιόδους ἀπὸ τὴ μανία στὴν κατάθλιψη. Τὸν ἕνα καιρὸ θέλει νὰ γίνει πχ πρωθυπουργός, νὰ κάνει ταξίδια ὅπου θὰ ἔχει σοβαρὲς διεθνεῖς ἐπαφές καὶ μυστικοσυμβούλια, ὅπου καὶ θὰ συζητήσει τὸ μέλλον τῆς χώρας του, ἴσως προχωρήσει σὲ ἀγορὲς σοβαρῶν ἀκινήτων, ἀσχέτως ἂν, ἄλλοι ποὺ τοὺς ξέρει, τὸν ἐπιβουλεύονται καὶ ὣς καὶ τὰ ΜΜΕ λένε γι’αὐτόν. Στὴν ἄλλη φάση ὁ ἴδιος θέλει νὰ θέσει τέρμα στὴ ζωή του, αἰσθάνεται ἀφόρητο βάρος, πιστεύει ὅτι ζεῖ ἤδη μετὰ τὸ θάνατό του, ἔχει παραισθήσεις καὶ ψευδαισθήσεις κλπ. Βέβαια, μὲ μία προσεκτικὴ ματιὰ εὔκολα ἀντιλαμβάνεται κανεὶς τὴ μεγαλομανία καὶ τὸν εγωισμὸ ποὺ περιέχουν ὅλοι αὐτοὶ οἱ λογισμοί, τόσον οἱ «χαρούμενοι» ὅσο καὶ οἱ «λυπητεροί». Ἕνας πληγωμένος ἐγωισμὸς ποὺ πλήγωσε καὶ τὸ σῶμα. Πῶς δροῦν τὰ φάρμακα ἐδῶ; Οἱ γιατροὶ πρόσεξαν ὅτι ὑπάρχουν κάποιες οὐσίες στὸν ἐγκέφαλο ποὺ ὀνομάζονται νευροδιαβιβαστὲς, ὅπως πχ ἡ σεροτονίνη, ἡ ντοπαμίνη, ἡ νοραδρεναλίνη κλπ καὶ τῶν ὁποίων τὸ ἐπίπεδο μεταβάλλεται∙ χορηγοῦν, λοιπὸν, μὲ τὴ μορφὴ φαρμάκου συγκεκριμένες ποσότητες ἀπὸ αὐτὲς τὶς οὐσίες, γιὰ νὰ ὁμαλοποιήσουν τὶς συναισθηματικὲς κυμάνσεις τοῦ ἀσθενοῦς, τὰ up καὶ τὰ down ποὺ λέμε. Πῶς θὰ τὸ καταδικάσουμε αυτό; Κι’ ἂν ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἥρεμος καὶ πηγαίνει σὰν κομπρεσσὲρ, πῶς θὰ ἐπέμβω ὡς πνευματικός, ἂν δὲ σιγουρευτῶ τοὐλάχιστον ὅτι μὲ ἀκούει; Ἀπαραίτητα, λοιπὸν πατέρες μου καὶ τὰ φάρμακα σὲ κάποιες περιπτώσεις. Εἶναι δὲ κοινὸς τόπος ὅτι καὶ μοναχοὶ, στὶς μέρες μας ἀλλὰ καὶ κληρικοί, χρησιμοποιοῦν τέτοιου τύπου φάρμακα γιὰ διάφορες αἰτίες. Οὔτε νὰ καταδικάζουμε, οὔτε νὰ χλευάζουμε, γιατὶ ὑπάρχει πνευματικὸς νόμος καὶ συνήθως, ὅ,τι καταδικάζει κανεὶς μὲ ἐγωισμό καὶ αὐτάρκεια, μετ’οὐ πολὺ τὸ «λούζεται» στὴν κοινὴ γλῶσσα.
Διάσημος ἐπιληπτικὸς ἦταν καὶ ὁ Ντοστογιέφσκι. Ἡ ἐπιληψία του διεγνώσθη τὸ 1848 ἀπὸ τὸν δρα Yanowski τὸν ὁποῖο εἶχε καὶ θεράποντα. Ὑπάρχουν καταπληκτικὲς περιγραφὲς ἀπὸ τὸ μεγάλο συγγραφέα τῶν φάσεων πρὸ καὶ μετὰ τις κρίσεις, ποὺ διαφωτίζουν πολλοὺς γιατροὺς μέχρι καὶ σήμερα. Σημειωτέον ὅτι ἡ ἀσθένειά του δὲν τὸν ἐμπόδιζε στὴν ἐπικοινωνία του μὲ τὸ Θεό, οὔτε στὴ συγγραφὴ τῶν ἀριστουργημάτων του∙ θὰ λέγαμε ὅτι αὐτὴ ἡ δοκιμασία του μᾶλλον πρόσθετε περισσότερη καὶ θερμότερη προσευχή πλουτίζοντας καὶ βαθαίνοντας ταυτόχρονα τὸ λογοτεχνικό του τάλαντο.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι στὶς περιπτώσεις νευροψυχικῶν διαταραχῶν τὸ πρόβλημα παρουσιάζεται στὴ σύναψη ψυχῆς-σώματος, στὴ συνεργασία τους. Ὅπως μία κιθάρα μὲ ξεκούρδιστες χορδές δὲ μπορεῖ νὰ παίξει σωστὴ μουσική, ἂν καὶ ἔχει καὶ χορδὲς καὶ ἠχεῖο, οἱ χορδές της δὲ συνεργάζονται μαζί της γιὰ νὰ βγάλουν σωστὴ μουσικὴ καὶ θέλουν χόρδισμα, ἔτσι καὶ στὴ συνεργασία σώματος καὶ ψυχῆς, ὅταν ὑπάρχει πρόβλημα, δὲ μπορεῖ ἡ ψυχὴ νὰ ἐκδηλωθεῖ σωστά. Mὲ εὐγνωμοσύνη, λοιπόν, νὰ δεχόμαστε τὴ συνδρομὴ τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης στὸ σημεῖο αὐτό. Ἐδῶ ὑπάρχει ἡ Θεία Χάρις, ἀλλὰ δὲν ἐνεργεῖ λόγῳ σωματικῆς βλάβης∙ δὲν πρόκειται γιὰ στέρηση Χάριτος, γιατὶ κι’αὐτὸ τὸ λάθος κάνουμε λαϊκοὶ καὶ κληρικοὶ κάποιες φορές. Ὁ ἐστερημένος τῆς Θείας Χάριτος δὲν εἶναι ψυχοπαθὴς μὲ τὴν ἰατρικὴ ἔννοια.
Συχνὰ πάλι ρωτοῦν οἱ πιστοὶ, αν η περιβόητη γλωσσολαλία των πεντηκοστιανών είναι νοσηρό φαινόμενο και μάλιστα και παρ’ημίν υπάρχουν πιστοί, οι οποίοι διοργανώνουν βραδιές αγρυπνιών στα σπίτια τους, στη διάρκεια των οποίων συμβαίνουν παραπλήσια με τη γλωσσολαλία φαινόμενα∙ αυτό συμβαίνει σπάνια μεν, αλλά στην Αθήνα συχνότερα απ’ότι στην επαρχία.
Κατ’αρχάς να πούμε, ότι η γλωσσολαλία της Πεντηκοστής έχει ερμηνευθεί με τριπλό τρόπο: ή οι απόστολοι εξακολουθούσαν και ομιλούσαν εβραϊκά, εσύ δε αν ήσουν παρών στη σύναξη, άκουγες τα εβραϊκά μεταφρασμένα εν Αγίω Πνεύματι στη γλώσσα σου, όποια κι αν ήταν, ή όντως μιλούσαν ξένες γλώσσες ζώσες,ή πιθανόν μέσα στον ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ενθουσιασμό τους και να λαλούσαν ακατανοήτως∙ το «μαίνεσθε» του αποστόλου Παύλου μάλλον προς τα εκεί μας πηγαίνει.Υπάρχει επίσης και μία τέταρτη άποψη, υποστηριχθείσα κυρίως από τον πατέρα Ιωάννη Ρωμανίδη, ότι η ούτως ή άλλως αυθεντική εκείνη πρώτη δι΄αυτού του τρόπου επέμβαση του Θεού, ήταν η εκδήλωση του χαρίσματος της νοεράς προσευχής. Δε θα σταθουμε στο ποιος έχει δίκιο, μπορεί και όλοι να έχουν δίκιο. Θα σταθούμε όμως σ’ένα λόγο του αγίου Χρυσοστόμου ότι και τότε ο Θεός ήξερε γιατί έδωσε το χάρισμα της γλωσσολαλίας και τώρα ξέρει γιατί το πήρε πίσω. Άρα ο άγιος μας δίνει την πληροφορία ότι στα χρόνια του(4ος αι.), ήδη η γλωσσολαλία είχε εξαφανιστεί.
O Θεός, φυσικά, δεν εμποδίζει την εκδήλωση, εκτάκτως, του χαρίσματος της γλωσσολαλίας, όταν Εκείνος κρίνει και όχι όποτε θέλουμε εμείς. Πρόσφατο, σχετικά,παράδειγμα ο γέρων Πορφύριος που μιλούσε γι’αρκετή ώρα με μία γαλλίδα, χωρίς να ξέρει γαλλικά. Το να ταυτίζουμε όμως την αυθεντική εκείνη πρώτη επέμβαση του Θεού με τις μανιακές καταστάσεις των προτεσταντικών μαζώξεων, υπάρχει αγεφύρωτη απόσταση. Εκεί, μέσα σε υποβλητικές συνθήκες δημιουργούνται κατάλληλες προϋποθέσεις ψυχολογικών υποβολών και αυθυποβολών, ώστε να εκβιαστεί η «έλευση» του χαρίσματος, εις τρόπον ώστε αν σου έρθει, πας καλά πνευματικά, αν όχι, έχει πρόβλημα η πίστη σου. Αυτή είναι η τυπική προτεσταντική λογική των «εκλεκτών».
Κοντολογής,στις προτεσταντικές μαζώξεις έχουμε να κάνουμε με αποτελέσματα μαζικών αυθυποβολών, υστερικών παραληρημάτων ή και δαιμονίων που γελοιοποιούν τους δυστυχείς ανρθώπους ή και με συνδυασμό των τριών παραπάνω. O Θεός βέβαια, μπορεί από οπουδήποτε να ελκύσει τους καλοπροαιρέτους, ακόμη και μέσα από μία άρρωστη εκδήλωση γλωσσολαλίας. Ο μακαριστός, πλέον, π. Δανιήλ Γούβαλης σε μια από τις Πανορθόδοξες Συνδιασκέψεις για θέματα αιρέσεων, είχε αναφέρει την περίπτωση ενός κορεάτη, ο οποίος ψάχνοντας το Θεό με ειλικρινή διάθεση, βρέθηκε σε μία προτεσταντική μάζωξη. Κατήλθε, λοιπόν, όπως ήταν προγραμματισμένο το «χάρισμα» της γλωσσολαλιάς και ο κορεάτης έμεινε εμβρόντητος. Μετά την παρέλευση του «χαρίσματος», με αλαζονικό ,όσο και θριαμβευτικό ύφος οι πεντηκοστιανοί τον πλησίασαν, για να τους πει τις εντυπώσεις του. Τους είπε λοιπόν ότι άκουσε να βρίζουν το Θεό στα κορεάτικα και πως δε θα ξαναπήγαινε! Τι συνέβη εδώ; Οι δύστυχοι, ούτε ήξεραν τι έλεγαν! Κι όμως εν αγνοία τους έβριζαν το Θεό στ’αυτιά του κορεάτη. Και ο Θεός έδειξε στον κορεάτη τι συμβαίνει. Και αυτοί δεν ήξεραν τι έλεγαν,και κορεάτικα έλεγαν, αλλά τι έλεγαν στα κορεάτικα. Αν τώρα βρισκόταν κάποιος από μας στη μάζωξη αυτή, τι θα καταλάβαινε; Προφανώς τίποτε, αλλά από την όψη τους και την όλη νοσηρή ατμόσφαιρα κάτι θα μας έδινε να καταλάβουμε ο Θεός.
Αφήσαμε τελευταία μια πολύ σοβαρή προβληματική περίπτωση: τη συνδρομή δαιμονίου και ψυχασθενείας στον ίδιο άνθρωπο. Εδώ χρειάζεται να ταπεινωνόμαστε και να ζητάμε τη βοήθεια παλαιοτέρων πνευματικών πατέρων για να μη βλαφτεί η συγκεκριμένη ψυχή. Με πολλή προσευχή κι’έχοντας επίγνωση της ανεπάρκειάς μας όχι μόνο σ’αυτή τη βαρύτατη περίπτωση,αλλά και σ’όλες όσες προαναφέρθηκαν και στις πολύ περισσότερες που δε γνωρίζουμε, να παρακαλούμε το Θεό να μας δίνει πνεύμα θυσιαστικής διακονίας στις ψυχές και τα σώματα εκείνων, δηλ. όλων των ανθρώπων, «ὑπὲρ ὧν Χριστὸς ἀπέθανε».
—————
